10 Dorpenroute Veenkoloniën

Beschrijving

• Roelof van Echten was de grondlegger van Hoogeveen. In 1625 kocht hij een groot veengebied in de omgeving van Zuidwolde. Voor de ontginning werd de Compagnie van de 5000 Morgen (hectare) opgericht en voor de ontsluiting van dit gebied werd een kanaal met zijkanalen gegraven. Hier ligt de oorsprong van Hoogeveen. In het winkelhart van Hoogeveen (Hoofdstraat) slingert het kunstwerk ‘De Cascade’ als herinnering aan het kanaal.
• Het eerste dorp waar je naartoe fietst is Fluitenberg dat waarschijnlijk al zeer lang bewoond wordt. Vlakbij zijn namelijk 7 prehistorische grafheuvels gevonden. Het dorp is gebouwd op een heuvel van keizand die ontstaan is in de laatste IJstijd. Oorspronkelijk heette het dorp Vleutenberg gelegen aan het riviertje de Vleute, nu genaamd het Oude Diep.
• Fietsend in noordelijke richting kom je uit in Pesse. Een echt Drents esdorp en in 1141 al genoemd als Petthe. De naam komt van Peltha, dat moerasgebied betekent. Bij aanleg van de A28 ter hoogte van Pesse is in 1955 in de middenberm een uitgeholde boomstam gevonden. Een unieke vondst want dit bleek de oudste boot ter wereld te zijn. C14-datering heeft aangetoond dat deze boomstamkano dateert tussen 8200 en 7600 v.Chr. De kano is zo lang bewaard gebleven omdat hij was weggezakt in een rivierbedding in een venige bodem. Hij is te bezichtigen in het Drents Museum te Assen.
• Als je Pesse achter je laat, fiets je al snel door het reservaat de Boerenveensche Plassen. Dit reservaat bestaat uit een uitgestrekt heideterrein met grote waterplassen en vennen. Het is een gebied dat er steeds weer anders uitziet. Zompnat en kurkdroog wisselen elkaar hier af. Hierna fiets je door het beekdal van het Oude Diep met prachtige vergezichten en steek je het Oude Diep over. Zie hoe de beek kronkelend zijn weg zoekt van het hoge midden van Drenthe naar de rand van de provincie.
• Via Fluitenberg en Pesse, fiets je vervolgens door het beekdal van het Oude Diep met prachtige vergezichten. Ten oosten van Hoogeveen wordt het veenkoloniale, rechthoekige landschap zichtbaar. Vanaf de 17e eeuw werd hier de ontginning ter hand genomen. In de moerassige veengebieden hadden afgestorven planten na honderden jaren een metersdikke veenlaag gevormd. Weggestoken en gedroogd werd het veen turf genoemd en als brandstof gebruikt. Ten behoeve van de vervening werden wijken en vaarten aangelegd en hier ontstonden de nederzettingen van de veenarbeiders die later uitgroeiden tot de huidige dorpen.
• Stuifzand is het volgende dorp. De naam zegt het al, ver voor de komst van het dorp, lag er zand in dit gebied. De eerste zand- en heideontginningen vonden plaats in de 18e eeuw en vanaf ongeveer 1850 vestigden zich de eerste bewoners.
• Richting Tiendeveen begint het veenkoloniale verleden in het landschap zichtbaar te worden door de rechthoekige verkaveling. Tiendeveen is een uitgestrekt veendorp dat ontstond bij de kruising van het Linthorst Homankanaal en de Drijberse Hoofdvaart. Vanaf 1830 werd er begonnen met het afgraven van het veen en vestigden zich de eerste bewoners. Na de vervening werden op de ontgonnen gronden bossen aangeplant. Een aantal restanten is hier nog van over, o.a. het bos ‘Kremboong’. Het huidige Tiendeveen stamt uit ongeveer 1926.
• Nu even wat kilometers maken om aan te komen in Nieuweroord. In 1849 kopen enkele Amsterdamse en Utrechtse heren de Westerborker Broekvenen en het Mekelermeersche Veen, samen 1400 hectare groot. Zij stichten de Maatschappij tot Exploitatie der Westerborker Broekvenen. Zij laten hier een huis bouwen dat de naam ‘Nieuweroord’ krijgt en bewoond wordt door een van de investeerders: Jan Coenraad Rahder, wijnkoopman te Amsterdam. Rond dit huis ontwikkelt zich het dorp Nieuweroord. Het huis is in 1919 afgebroken.
• Even verderop ligt Noordscheschut. Het dorp wordt doorsneden door de Verlengde Hoogeveensche Vaart en is vernoemd naar een in 1766 gebouwde schutsluis tussen het Noordsche Opgaande en de Hoogeveensche Vaart. Noordscheschut heeft zijn ontstaan in het midden van de vorige eeuw te danken aan de verveningsactiviteiten van de vervener Jan Coenraad Rahder. Zijn familie betrok later het huis bij de sluis: Huize Blokland. Dit huis uit 1861 staat nog steeds. De geschiedenis van het dorp kun je beluisteren bij de verhalenpaal die over de sluis, direct rechts staat.
• Richting het zuiden gefietst kom je aan bij het grootste dorp op de route: Hollandscheveld. Maak hier even gebruik van een van de horecagelegenheden om een korte pauze te nemen. De naam dankt dit dorp aan de rijke Hollanders die vanaf de 17e eeuw begonnen met het ontginnen van het veen in dit gebied. In de jaren 60 van de vorige eeuw kreeg Hollandscheveld landelijke bekendheid door Hendrik Koekoek. Hij was leider van de Boerenpartij in de Tweede Kamer die toentertijd een grote groei doormaakte. Deze groei was vooral te danken aan de boerenopstand in 1963 in Hollandscheveld. Op de kruising ’t Hoekje-Zuideropgaande vind je ook een verhalenpaal. Hier tegenover zie je de Hervormde kerk, een neoclassicistische zaalkerk met een geveltoren uit 1851.
• Tussen Hollandscheveld en Nieuwlande fiets je langs recreatiegebied Schoonhoven. Stop hier even om al pootje badend van een ijsje te genieten of ga zitten op het strandje aan het water. Begin 19e eeuw werden hier op de uitgeveende gronden bossen geplant, die nu tot de oudste van Drenthe behoren.
• Nu weer op de fiets naar Nieuwlande. Nieuwlande is eind 19e eeuw ontstaan door de vervening op een knooppunt van kanalen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had het dorp veel onderduikers. Johannes Post was de drijvende kracht achter het verzet. Nieuwlande is 1 van de 2 dorpen in Europa die de Yad Vashem onderscheiding van de staat Israël heeft gekregen als dank en erkenning voor hun hulp aan de onderduikers. Het monument met de onderscheiding is een gemetselde muur met in het midden een boog en is gelegen aan de Brugstraat. Naast dit gedenkteken staat tevens het verzetsmonument. Onderduikersmuseum ‘De Duikelaar’ laat o.a. de privéverzameling van Jo Schonewille zien. In het bos aan de Johannes Poststraat, tegenover de voormalige boerderij van Johannes Post op nummer 17, bevindt zich het onderduikershol.
• Onderweg naar Elim kijk je ver over de uitgestrekte landerijen. Elim kreeg zijn huidige naam in 1915 en is ontleend aan het Oude Testament. Elim was de oase waar de Israëlieten na hun tocht door de Rode Zee verbleven. Op de Brink staat het beeld van de Pullevaarder. Hij haalde de pullen (melkbussen) van de boeren dagelijks op en bracht deze naar de zuivelfabriek in Hoogeveen. Op pulledag, de eerste donderdag van de maand, gingen de boeren naar de fabriek om het pullegeld op te halen. Hierna deed men inkopen in Hoogeveen. In de zomermaanden houdt Hoogeveen op de donderdagen bij wijze van traditie in het centrum de pulledagen, een markt met diverse activiteiten.
• Het laatste en verst afgelegen dorp komt nu in zicht: Nieuw Moscou. Dit dorp is in de 19e eeuw ontstaan en door zijn ver afgelegen ligging vernoemd naar de Russische hoofdstad.
• Tot slot volgt een lange fietstocht terug naar Hoogeveen om daar uiteindelijk op een van de vele terrasjes na te kunnen nagenieten van deze bijzondere fietstocht.