5x Drentse Van Gogh schilderijen
Wanneer Vincent van Gogh in het najaar van 1883 naar Drenthe komt, zit hij nog in zijn beginjaren als kunstenaar. Hier gaat hij op zoek naar het ongerepte landschap waar andere kunstenaars hem over hadden verteld. Hij hoopt hier rust en inspiratie te vinden. Van Gogh schilderde veen- en heidelandschappen in donkere kleuren, soms met werkende veenarbeiders en gaat volop experimenteren met technieken en het schilderen met olieverf. Uit zijn brieven blijkt dat Vincent tijdens zijn verblijf in Hoogeveen en vervolgens Nieuw-Amsterdam/Veenoord en Zweeloo een heel aantal studies schilderde, waarvan merendeel verloren is gegaan. Vandaag de dag worden de volgende schilderijen aan de Drentse periode toegeschreven.
'Plant u in den grond van Drenthe, gij zult er kiemen’,
schrijft Vincent van Gogh in een brief aan zijn broer Theo in 1883
De Turfschuit - Olieverf op doek op paneel, 37 x 55,5 cm
Collectie: Drents Museum, Assen
Vincent van Gogh is onder de indruk van de provincie: ‘Drenthe is zóó mooi, zoo zeer pakt het me algeheel in’. In deze periode heeft hij de passie voor de schilderkunst ontwikkeld. Van Gogh laat hier zien welke weg hij zal inslaan met zijn kunst. Hij laat de mens op het land zien in zijn strijd om het dagelijks bestaan. Het bekendste werk uit zijn Drentse periode is 'De Turfschuit'. Op dit schilderij zie je een schippersechtpaar dat bezig is een afgemeerde boot te laden. Voorovergebogen stapelt een vrouw de turven op de kleine houten praam. Achter haar rug ligt op het roer een zeil dat dient om de vracht bij regen af te dekken. Aan de wal rijdt een schipper moeizaam een volle kruiwagen de loopplank op.
Twee vrouwen in het veen - Olieverf op doek, 27,8 cm x 36,5 cm
Collectie: Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Deze vrouwen schilderde Van Gogh in de omgeving van het Drentse dorp Nieuw-Amsterdam, de uitvalsbasis voor zijn ontdekkingstochten door het veengebied. Doel was om de 'gewone' mens en dan met name de landarbeider, te schilderen. De vrouwen op het schilderij verzamelen waarschijnlijk gedroogde turfplaggen. Van Gogh was gefascineerd door het eenvoudige landleven. Al ruim twee jaar was hij bezig het boerenleven te onderzoeken en te schetsen. Tijdens het schilderen van het werk 'Twee vrouwen in het veen' heeft hij zich een paar keer bedacht. Zo blijkt uit onderzoek dat het schilderij eerst vier figuren liet zien in plaats van twee. Dit zie je ook in de schets, te vinden onderaan deze pagina.
Hutten - Olieverf op doek, 35,4 x 55,7 cm
Collectie: Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
‘Hutten’ schilderde Van Gogh ook tijdens zijn verblijf van drie maanden in Drenthe. Enthousiast schreef hij zijn broer Theo hoe ‘onuitsprekelijk mooi’ hij het daar vond. Dat was volgens hem aan deze studie ‘nog volstrekt niet te zien’. Hij moest ‘nog veel bij leeren’. Hier oefende hij met het contrast van een donkere voorgrond tegen een lichte lucht. In het schilderij zit veel zand in de verf, dat er in is gewaaid toen hij het in het landschap schilderde. Wanneer je het werk van dichtbij bekijkt zie je de korreltjes oplichten in de donkere verf.
Onkruid verbrandende boer - Olieverf op doek op paneel, 30,5 x 39,5 cm
Collectie: Drents Museum, Assen / Van Gogh Museum, Amsterdam
‘Onkruid verbrandende boer’ is een krachtig schilderij uit Van Goghs Drentse periode: ondanks dat hij nog maar beginnend kunstenaar was, slaagde hij er goed in om een intiem avondeffect vast te leggen. Het is een donker schilderij met kleuren die dicht bij elkaar liggen: door zich te concentreren op de lichtwerking wist Van Gogh er een interessante voorstelling van te maken. Het schijnsel van het vuur, de opstijgende rook, het licht dat op de handen en voet van de figuur valt en de schaduw die hij op het land werpt, zijn goed getroffen.
In een brief van 22 oktober 1883 aan zijn broer Theo maakte Vincent van Gogh schetsjes van vier schilderijen, waaronder Onkruid verbrandende boer. Hij schreef daarover: ‘Ziehier een paar avond effekten – ik zit nog steeds op dat onkruidverbrandertje, dat ik wat toon aangaat in een geschilderde studie beter heb dan vroeger, zóó dat het meer de grootheid der vlakte en het vallen van den avond geeft en ’t vuurtje ’t eenige lichtstipje is met ietwat rook. Ik ging er telkens s’avonds voor buiten kijken.’
Boerderij met turfhopen - Olieverf op doek, 37,5 x 55 cm
Collectie: Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Al vroeg had Van Gogh een fascinatie voor dit soort eenvoudige hutten en boerderijen. Tijdens zijn periode in Drenthe schilderde hij ze vaak. Van Gogh werkte hier weinig precies, met brede penselen. Toch gaf hij net genoeg details om de karakteristieken van de boerderij weer te geven. Aan de rechterkant van het dak zijn twee uitstekende stokken te zien. Die ondersteunen het dak van plaggen en mos. In een brief van 15 oktober 1883 aan zijn broer Theo schetst hij zijn werk en schrijft hij: ‘Het onderste is, met een teer groen korenveldje op den voorgrond & verwelkte grassen achter ’t huisje & hoopen turf, weer een doorkijkje op de heide en de lucht heel licht. Zie, waar ik op komen wil is, in dat genre zoudt gij moeten beginnen en zoudt dunkt mij wel doen van ’t begin af aan volstrekt niet uitsluitend te teekenen.'
Tentoonstelling Van Gogh in Drenthe
11 september 2023 t/m 7 januari 2024
Vanaf september zijn al deze schilderijen, m.u.v. ‘Boerderij met turfhopen’, en andere Drentse werken van Van Gogh, te bewonderen in het Drents Museum in Assen tijdens de tentoonstelling ‘Op Reis met Vincent. Van Gogh in Drenthe.’ De eerste tentoonstelling ooit over de Drentse periode van Vincent van Gogh.

Meer Drentse werken van Vincent van Gogh
Turfschuit met twee figuren
Turfschuit met twee figuren
Briefschets
Nieuw-Amsterdam, oktober 1883
De briefschets, die Vincent aan zijn boer Theo stuurde, gerelateerd aan het schilderij 'De Turfschuit'.
Ophaalbrug in Nieuw-Amsterdam

Aquarel op papier
Nieuw-Amsterdam, november 1883
Het was te koud om buiten te schilderen dus maakte Vincent een grote aquarel gemaakt van het uitzicht vanaf zijn kamer in Nieuw-Amsterdam. Tegenover het logement zag hij een 'curieuse' ophaalbrug.
Onkruid verbrandende boer
Onkruid verbrandende boer
Briefschets
Nieuw-Amsterdam, oktober 1883
De briefschets, die Vincent aan zijn boer Theo stuurde, gerelateerd aan het schilderij 'Onkruid verbrandende boer'.
Landschap met turfhoop en boerderijen
Landschap met turfhoop en boerderijen
Aquarel op papier
Bij het invallen van de schemering veranderden de Drentse velden volgens Van Gogh in een ‘sublieme’ plek, ‘als die uitgestrekte, door de zon verschroeide aardkorst donker uitkomt tegen de fijne lilas toonen van den avondhemel, en het donker blaauwe allerlaatste lijntje aan den horizon grond van lucht scheidt’, schreef hij aan zijn broer Theo.
Vrouwen aan het werk in het veen
Vrouwen aan het werk in het veen
Briefschets
Nieuw-Amsterdam, oktober 1883
De briefschets, die Vincent aan zijn boer Theo stuurde, gerelateerd aan het schilderij 'Twee vrouwen in het veen'.
Herder met kudde bij de kerk te Zweeloo
Herder met kudde bij de kerk te Zweeloo
Pen en penseel, witgehoogd op papier
Zweeloo, november 1883
Tijdens zijn dagtocht naar Zweeloo op 1 november 1883 legde Van Gogh de kerk van het dorp vast in de tekening ‘Herder met kudde bij de kerk te Zweeloo’. Hij schreef erover aan zijn broer: ‘Ik kwam voorbij een oud kerkje, net precies, net precies l’eglise de Greville van het schilderijtje van Millet, hier kwam in plaats van het boertje met de spade van het schilderij, een herder met een koppel schapen langs de hegge.’
Landschap in de schemering

Olieverf op karton op paneel
Schoonebeek, oktober 1883
Onderzoek doet vermoeden dat het kanaal op de voorgrond in dit schilderij het Dommerskanaal is. Aan de horizon zijn twee kerken zichtbaar, van Oud- en Nieuw-Schoonebeek. Hoewel het schilderij niet genoemd wordt in de brieven, plaatsen onderzoekers het werk wel in de Drentse periode.
Ploeger met bukkende vrouw en Boerderij met turfhopen
Ploeger met bukkende vrouw en Boerderij met turfhopen
Briefschets
Nieuw-Amsterdam, oktober 1883
'Ik zal U even die landschappen op krabbelen die ik op ’t ezel heb.' De briefschets, die Vincent aan zijn boer Theo stuurde, gerelateerd aan het schilderij Boerderij met turfhopen.
Landschap met veenstammen
Landschap met veenstammen
Grafiet met pen en bruine inkt op papier
Nieuw-Amsterdam, oktober 1883
'Gisteren teekende ik verrotte eikewortels, zoogenaamde veenstammen, zijnde eikeboomen die misschien een eeuw onder 't veen bedolven zijn geweest, waarvan nieuw veen zich gevormd heeft; bij 't uitgraven daarvan komen dan die veenstammen voor den dag', schreef Vincent aan zijn boer Theo.