Rolder Es

Beschrijving

• Voor 1813 was Rolde het hoofddorp van de landschap Drenthe. Rolde is een oorspronkelijk esdorp met verschillende brinken gelegen op de Rolderrug. Bij de Grote Brink bepaalt de achtkantige molen uit 1873, op een verhoging, het beeld. Deze korenmolen beschikt over twee koppels stenen. Aan de brink stond tot 1919 een tweede windmolen. Op het open grasplein van de Grote Brink wordt al sinds 1785 iedere tweede dinsdag in september de Roldermarkt gehouden. Het beeld van de boerhoornblazer is in 1985 geplaatst ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van deze markt. De Nederlands Hervormde Kerk dateert uit de 15e eeuw, maar opgravingen hebben uitgewezen dat op deze plaats al in de 9e of 10e eeuw een houten kerk heeft gestaan. In de 13e eeuw werd deze vervangen door een stenen kerk. Tot 1688 werden in de kerk de zittingen van de Etstoel, het hoogste Drentse rechtscollege, gehouden. De koorvensters zijn voorzien van gebrandschilderde ramen. Zij symboliseren de vroegere zes dingspelen van Drenthe. Dingspelen waren gebieden die in Drenthe waren ingesteld ten behoeve van de rechtspraak.
• Je start midden in Rolde en wandelt over de Grote Brink het dorp uit. Wat hier in het uitzicht opvalt, zijn de strakke bosranden. Als je de kaart erbij pakt, ontdek je dat deze randen vanuit het zuiden allemaal op de kerktoren van Rolde zijn gericht. In dit gebied is de ‘torenverkaveling’ toegepast. Tot 1848 waren deze gronden gemeenschappelijk bezit van de boermarke (een soort bestuurlijke voorloper van de gemeente). Vanwege vernieuwingen in de landbouw werd het wettelijk mogelijk gemaakt voor één aandeelhouder in het gemene grondbezit om scheiding van bezit aan te vragen. In Rolde gebeurde de scheiding op aanvraag van medegerechtigden van buiten de dorpskring ‘wat weinig enthousiasme teweegbracht’. Wellicht daarom is de makkelijkste wijze van verdelen gekozen: vanaf de buitengrenzen gewoon de taart verdelen volgens rechte lijnen richting kerktoren. Het Drentsch Landbouw Genootschap sprak later officieel zijn afkeuring uit over deze onhandige vorm met ‘kylende percelen’. Deze landverdeling is hier, als enige in Drenthe, nog goed herkenbaar.
• Ter hoogte van de voormalige vakantiekolonie ’t Ruige Veld staat het smeedijzeren hek van het Joods Kerkhof bij de enige tamme kastanjeboom tussen de dennen. Er ligt nog een grafzerk, van Aron Leezer.
• Je wandelt een stukje over de voormalige spoordijk van de verbinding Assen-Stadskanaal, in 1905 geopend door de N.V. Noord-Ooster Locaal Spoorweg (NOLS). De lijn kwam later in handen van de Staatsspoorwegen (S.S.), die in 1937 met de Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij (H.IJ.S.M.) fuseerde tot de N.V. Nederlandse Spoorwegen (NS). In de glorietijd reden er acht treinen per dag heen en weer, maar in 1947 werd het reizigersvervoer gestaakt. In de jaren zeventig geschiedde het laatste goederentransport, materiaal voor aardgasleidingen van de Gasunie. Na sluiting van de lijn lukte het niet voldoende steun en fondsen te verwerven voor een museumspoorlijn.
• Je wandelt door het Tumulibos. Tumuli is het meervoud van het Latijnse woord tumulus dat grafheuvel betekent. In dit gebied zijn ruim 35 prehistorische grafheuvels bewaard gebleven. Ooit zijn er meer dan 150 geweest. De heuvels liggen in een bebost terrein, gelegen tussen de weg Assen-Rolde, ter hoogte van Balloo.
• Balloo is een befaamd Drents dorp mede door de vele archeologische ontdekkingen in de buurt. Het oude cultuurlandschap waar duizenden jaren is ‘geboerd’, is nog te herkennen. Het oorspronkelijke esdorp telde in de vroege middeleeuwen al zeven erven, die een vorm van belasting betaalden. Drie hoven echter niet. Die bisschoppelijke boerderijen waren al ‘van de baas’. De bisschop van Utrecht was toen immers landsheer.
• Aan de rand van Balloo loopt de route dwars door een weiland. Dit is een eeuwenoud traject: het Kerkenpad naar Rolde. Er bestaan nog enkele van zulke routes, die van het buitengebied rechtstreeks richting kerk lopen. De oudste ontstonden na strenge voorschriften voor een ordentelijke teraardebestelling van de doden uit de achtste eeuw. Behalve kerkenpad worden ze ook lijkweg, doodweg of reeweg genoemd. Eeuwenlang bleef zoiets de vaste route door veld en beemd zoals hier.
• Voorbij Balloo passeer je het monument de Balloërkuil. Het is een stuifzandlaagte, die in 1846 door de provincie is aangekocht. Romantisering van de historie en onduidelijke bronnen zorgden voor een diffuse waarheid. In deze mystieke kuil zou in een ver verleden de rechtspraak hebben plaatsgevonden. Puur aardkundig gezien kan dit niet de kuil zijn waar men in de middeleeuwen vergaderd zou hebben. De Balloërkuil is een interessante plek met een fraaie mythe.
• Even verderop staat het oude stationsgebouw van Rolde zoals dat door de NOLS gebouwd is en nu wordt gebruikt als woonhuis.
• Rond Rolde staan drie hunebedden. Twee ervan (D17 en D18) kom je tijdens deze route tegen. Deze behoren tot de bekendste van Nederland. De eerste echte boeren in Drenthe waren de bouwers van de hunebedden. De naam die archeologen aan de bouwers van deze graven hebben gegeven is Trechterbekercultuur. Deze naam danken ze aan een opvallende trechtervormige pot. Rond 2850 v. Chr. komt er een einde aan de Trechterbekercultuur en de hunebedden. Ervoor in de plaats kwamen de grafheuvels bestemd voor individuele begravingen.
• De wandeling ‘Rolder Es’ zit erop. Strijk neer in een plaatselijk café of restaurant en geniet nog even na van deze mooie wandeling.